Anayasa Mahkemesi: “Bekçiler Artık El İle Arama Yapamaz”

Bekçilik sistemi kurulduğu günden beri birçok tartışmayı da beraberinde getirdi. Önce geniş yetkiler verildi sonra bunlar birer birer iptal edildi.

Polis ile görev bakımından çatışmalar yaşandı. Halkın bazı yetkiler ve uygulamalar konusunda tepkisi oldu derken geçmişte bazı yetkileri kısıtlandı. Şimdi bu kısıtlamalara yenileri eklendi. CHP Anayasa Mahkemesine 7245 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri kanununda bazı maddelerin iptali için başvurmuştu. İnceleme sonrası Yüksek Mahkeme bunları karara bağladı. İlgili kanunun 6. Maddesinin 1. Fıkrasının b bendinde yer alan "Görev bölgeleri içinde bulunan konut, iş yeri ve araçlar gibi malların korunmasında sahipleri tarafından noksan alınan tedbirleri tamamlattırmak" kuralı iptal edildi. Burada önleyici ve noksan faaliyetlerin ne olduğu belirtilmemiş, ayrıca bunların tamamlatılması gerektiğinin ne ifade ettiğinden net bir anlam çıkartılamamış, kapsam ve sınırları da belirlenmemiştir. Bu muğlak ifade sebebiyle kural belirsiz olmuş ve iptal edilmiştir. Yine aynı maddenin 1. Fıkrasının ç bendinde yer alan "kamu düzenini bozacak mahiyetteki gösteri, yürüyüş ve karışıklıkların önlenmesi amacıyla genel kolluk kuvvetleri gelinceye kadar önleyici tedbirleri alması" maddesi de iptal edilmiştir. İptal sebebi belirsizliklerdir. Kamu düzenini bozacak mahiyetteki eylemler nedir, bunun sınırları nelerdir, ne gibi önleyici tedbirleri alacaktır. Bunlar belirli olmadığı için bu hüküm de iptal edilmiştir. Aynı kanunun yine 6. Maddesinin 1. Fıkrasının g bendinde yer alan “halkın sükûn ve istirahatini bozanları ve başkalarını rahatsız edenleri engelleme görevi" de iptal edilmiştir. Burada ki sebepte aynı. Belirsizlikler, başkalarını rahatsız etmek, zaten kabahat kapsamında değerlendirilirken, engellemenin kapsamı ve sınırları da belli değildir. Engelleme yetkisi uyarma sınırını aşar, temel hakların kullanımının engellenmesine yönelik müdahaleye de girebilir ve ilaveten bu engellemenin zor kullanma ve silah kullanma yetkilerini kapsamayıp kapsamadığı da belli değildir. Kanunun 7. Maddesinin 6. Fıkrasında yer alan "durdurduğu kişi üzerinde veya aracında silah ya da tehlike oluşturan diğer bir eşyanın bulunduğu hususunda yeterli şüphenin varlığı halinde, kişinin kendisine veya başkalarına zarar verilmesini önlemek amacına yönelik el ile dıştan kontrol dahil gerekli tedbirleri alabilmesi" iptal edilmiştir sebebi ise belirsizliklerdir. Gerekli tedbir nedir? Ayrıca yetkinin sınırları da açık değildir. Bir kişinin üzerini ya da çantasını elle kontrol etmekle aramak arasında farklılık vardır. İlgili hükümde ise kişinin üzerini ya da çantasını elle kontrol etmekle, aramak arasında ki sınır da belirsizdir. Bu elle kontrolün arama faaliyeti haline gelmesini önleyecek bir hususta bulunmamaktadır. Anayasa Mahkemesi aynı kanunun 12. Maddesinin 1. Fıkrasında ki "emniyet ve asayişin gerektirdiği durumlarda haftalık 40 saat olarak belirlenen çalışma süresinin haftada bir gün istirahat verilmek kaydıyla artırılabilmesi" hükmünü de iptal etmiştir. İptal kararında arttırılan bu çalışma süresinin nasıl telafi edileceği belli olmamakla birlikte, sınırlama da öngörülebilir değildir. Son iptal edilen madde ise "Emniyet ve jandarma teşkilatlarında istihdam edilen çarşı ve mahalle bekçilerinin amirleri, meslek hiyerarşileri içinde tespit edilir” hükmüdür. Burada çarşı ve mahalle bekçilerinin talimat alacağı, hukukilik ve yerindelik denetimi yapacak, düzeltecek, iptal edecek, disiplin, atama, terfi gibi işlemleri yapacak amirlerin kim olduğu belirli olmadığı için iptal edilmiştir. Kanunların açık, belirli, anlaşılır olması gerekmektedir. Kanunda ki muğlak ifadeler birçok sorunu ortaya çıkartmakta, halkın ve kanunu uygulayıcı kişilerin sınırlarını aşmasını, haksız müdahaleler de bulunulmasına sebebiyet vermektedir. Umarım kurulduğu günden bu yana kanuni olarak birçok sıkıntı yaşayan bekçilerin kanununda bulunan tanımlar, sınırlar, hakları bir an evvel daha açık, anlaşılır ve net ifadelerle düzenlenir. Ayrıca tüm bu değişiklikler iptal kararlarının yayınlandığı günden itibaren 9 ay sonra yürürlüğe girecektir.